Największym walorem Segietu jest las bukowy – najstarsze drzewa liczą nawet 150 lat i sięgają wysokości prawie 40 metrów. Historia ochrony Lasu Segieckiego jest ściśle związana z rozwojem górnośląskiego górnictwa kruszcowego, które na tym terenie istniało już w XIV w. Las rośnie na obszarze mocno przekształconym przez działalność górniczą, co w głównej mierze zadecydowało o jego włączeniu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2017 roku.
Rozszerzenie ochrony rezerwatowej, obowiązującej dotychczas na obszarze 24,29 ha, na jedno z najcenniejszych pod względem przyrodniczym miejsc w regionie było kwestią czasu.
– Głównym powodem poszerzenia rezerwatu jest potrzeba zachowania walorów kulturowych obszaru charakteryzującego się śladami długotrwałych przekształceń związanych z działalnością człowieka, w postaci dawnych wyrobisk górniczych rudy żelaza, galmanu, galeny, srebra, pozyskiwanych metodą odkrywkową – zauważa Mirosława Mierczyk-Sawicka, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach. – W nowym zarządzeniu przewidzieliśmy również zmianę celu ochrony obowiązującego w rezerwacie poprzez uzupełnienie przesłanek ochronnych także o względy społeczne oraz dodanie do przedmiotów ochrony dawnych wyrobisk górniczych. Zmiana ta ma na celu podniesienie rangi chronionego terenu, zwracając uwagę na historię prowadzonego na tym obszarze górnictwa odkrywkowego – dodaje.
Na terenie włączonym do rezerwatu znajdują się liczne drzewostany bukowe z domieszką jawora i świerka oraz innych gatunków liściastych, ponadto widoczne są tam niezliczone zapadliska, wykroty, głębokie leje (warpie), rumosz skalny, wały skały płonnej, usypiska i wystające z gruntu skały dolomitowe. Ponadto rezerwat obejmie zarastającą hałdę wapienia szarego.
Z miłości do przyrody
Prace związane z poszerzeniem rezerwatu przyrody miały miejsce we współpracy z pasjonatem przyrody i lokalnym miłośnikiem rezerwatu Panem Wojciechem Sutorem, który dokonał skrupulatnych obserwacji i przygotował swój plan powiększenia. Propozycja zakładała poddanie pod ochronę łącznie 73 ha terenu leżącego na terenie lasów Skarbu Państwa, a także poszerzenie otuliny. Plan ten został przedstawiony miejscowym leśnikom z Nadleśnictwa Brynek, którzy znając walory tych terenów, przyjęli propozycję z pełną aprobatą i zrozumieniem.
– O wyjątkowości Lasu Segieckiego świadczą przede wszystkim sędziwe buki. Wiele z nich ma wymiary pomnikowe. Obwód największych dochodzi do 5 metrów. Moje obserwacje tego terenu pozwoliły na wyszczególnienie wyjątkowych walorów przyrodniczych w tym występowanie chronionych gatunków roślin i zwierząt. Ze świata roślin na uwagę zasługują przede wszystkim storczyki takie jak obuwik pospolity oraz licznie występujące buławniki: mieczolistny, wielkokwiatowy i czerwony, które są wymienione w czerwonych księgach dla województwa śląskiego i Polski. Ponadto w Rezerwacie Segiet mamy jedyne na Wyżynie Śląskiej naturalne stanowisko tojadu dzióbatego, który jest rośliną górską. Występuje tu 49 gatunków reprezentujących warstwę drzew i krzewów, 174 gatunki warstwy runa – krzewinki i zielne rośliny naczyniowe (w tym 18 gatunków chronionych), 11 gatunków paprotników i ponad 20 gatunków traw i turzyc. W sumie wszystkich przedstawicieli flory mamy ponad 250 gatunków. Wśród przedstawicieli fauny tereny te zamieszkują owady związane z martwym i rozkładającym się drewnem takie jak pachnica dębowa, ciołek matowy czy dyląż garbarz. Spotkamy tu licznie dzięcioły: czarne, zielone, zielonosiwe, duże, średnie i dzięciołki. W Segiecie występuje największa krajowa traszka, traszka grzebieniasta, która także znajduje się w czerwonej księdze naszego województwa – mówi Wojciech Sutor, prezes Fundacji Srebrne Buki i inicjator poszerzenia. – Przez ostatnie wieki Las Segiecki był przekształcany, eksploatowany i niszczony przez człowieka. Natura jednak powróciła na zdegradowany teren i dziś w samym sercu Śląska możemy podziwiać jej piękno i harmonię, a Rezerwat Segiet to wciąż, zdaniem wielu przyrodników, najcenniejszy las Wyżyny Śląskiej – podkreśla.
Stanowisko dokumentacyjne Blachówka w rezerwacie
Finalny projekt nowego kształtu rezerwatu zakłada jego powiększenie o dodatkowe 14,5 ha. W trakcie analiz oraz kilkukrotnych wizji terenowych przeprowadzonych przez pracowników RDOŚ w Katowicach zdecydowano na włączenie do rezerwatu także większej części stanowiska dokumentacyjnego Blachówka. Chroniona w ramach tego stanowiska przyroda nieożywiona, to nieczynne wyrobisko dolomitu, gdzie znajdują się najważniejsze dla nietoperzy otwory wlotowe do Podziemi Tarnogórsko-Bytomskich.
– Zlokalizowane pod rezerwatem „Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie” to jedno z ważnych w Polsce zimowisk rzadkich gatunków nietoperzy, objęte ochroną w ramach sieci obszarów Natura 2000, wzmocnienie ochrony tych miejsc poprzez ich włączenie do rezerwatu umożliwi większą kontrolę i zabezpieczenie przed niepowołanym dostępem – mówi Przemysław Skrzypiec, Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach i Regionalny Konserwator Przyrody.
Cenne walory przyrodnicze cechuje również teren lasu sąsiadujący z rezerwatem, położony w Bytomiu, który pozostaje w użytkowaniu wieczystym firmy Beskidzki Dom Maklerski Invest Sp. z o.o.
– Władze spółki wyraziły zgodę na objęcie części działki o powierzchni 0,75 ha rezerwatem. Jest to godna podkreślenia postawa i świadczy o wysokiej wrażliwości oraz zrozumieniu potrzeb ochrony środowiska przyrodniczego. Sytuacja, w której prywatny podmiot oddaje na potrzeby ochrony rezerwatowej grunt będący jego własnością, jest bezprecedensowa w naszym województwie. W naszej ocenie ta sytuacja wymaga podkreślenia, szczególnie że oddany przyrodzie teren będzie cennym uzupełnieniem z punktu widzenia celu ochrony rezerwatu – dodaje Regionalny Konserwator Przyrody.
Ostatecznie rezerwat powiększy się o 67,75 ha i jego nowa powierzchnia obejmie 92,29 ha. Utrzymana i poszerzona o 60,83 ha zostanie również otulina, której łączna powierzchnia wyniesie 142,14 ha.
Ochrona przyrody w śląskich rezerwatach
Rezerwat przyrody Segiet został utworzony 1953 r. Nowe zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w jego sprawie wejdzie w życie 27 stycznia. Jest to kolejne tak znaczące dla metropolii i całego regionu poszerzenie rezerwatu w ostatnim czasie. W grudniu powiększony został rezerwatu przyrody Las Murckowski w Katowicach. Dzięki temu w naszym województwie obszar ochrony rezerwatowej zwiększył się o łącznie 108 ha.
